लांज्याचे आधारवड - श्रीराम सदाशिव उर्फ भाऊसाहेब वंजारे.

 'लांज्याचे आधारवड '

    -  श्रीराम सदाशिव उर्फ भाऊसाहेब वंजारे 

स्वातंत्र्योत्तर कालखंडात कोकणच्या सामाजिक, शैक्षणिक,सांस्कृतिक विकासाला दिशा देण्यामध्ये लांजा तालुक्यातील नररत्नांचा सिंहाचा वाटा आहे.यामध्ये शिवाजीराव सावंत, नाना वंजारे, जानकीबाई तेंडुलकर,शिवरामभाऊ ठाकुरदेसाई ,ग.रा.नारकर, आठल्ये गुरुजी यांची नावे प्रामुख्याने घ्यावी लागतील.यांच्यानंतरच्या पिढीत निस्वार्थी सामाजिक कार्याचा हा वारसा जपत आपल्या कार्यकुशलतेने रत्नागिरी जिल्ह्यात समाजमान्य ठरलेले व्यक्तिमत्त्व म्हणजे श्रीराम उर्फ भाऊसाहेब वंजारे होय.काही माणसे जन्मतःच मोठेपण घेऊन येतात.तर काही आपल्या स्वकर्तृत्वाने आदर्शवत काम करुन मोठेपण प्राप्त करतात.अशाच स्वकर्तृत्वाने समाजासमोर आदर्श निर्माण करणारे, लांजा परिसरातील सर्वमान्य नेतृत्व, निष्कलंक चारित्र्य व नि:स्वार्थी समाजसेवेमुळे जनसामान्यांचा आधारवड ठरलेल्या श्री.श्रीराम सदाशिव उर्फ भाऊसाहेब वंजारे यांच्याविषयीचा आढावा..

जन्म :-

     श्री श्रीराम उर्फ भाऊ वंजारे यांचा जन्म स्वातंत्र्यसैनिक व लांज्याचे थोर समाजसेवक कै.सदाशिव उर्फ नाना वंजारे व त्यांच्या पत्नी कै.कुसुमताई वंजारे या थोर दांपत्याच्या पोटी झाला.कोकणचे गांधी म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या पूज्य आप्पासाहेब पटवर्धन यांच्या कणकवली येथील गोपुरी आश्रम येथे त्यांचा सन १९४१ मध्ये जन्म झाला.श्रमप्रतिष्टेचे ,देशभक्ती, समाजसेवेचे, स्वावलंबनाचे धडे व प्रत्येक काम श्रेष्ट असते हे संस्कार रुजविणा-या गोपुरी आश्रमात आदर्शव नि:स्वार्थी समाजसेवेचे बाळकडू त्यांना मिळाले.

शिक्षण व नोकरी :-

      शालेय शिक्षण पूर्ण करुन चरितार्थासाठी व्यवसायिक अभ्यासक्रमाची निवड करुन ते सन १९६४ साली  लांज्यातील पहिले सिव्हिल इंजिनियर बनले.व शासकिय  बी.एन्ड.सी विभाग व जिल्हा परिषदेमध्ये त्यांनी निस्वार्थी भावनेने जनहिताची कामे केली. नोकरिच्या काळात एक उत्तम प्रशासक म्हणून अापली छाप त्यांनी पाडली.प्रसन्न व्यक्तिमत्त्व व उत्तम प्रशासन कौशल्याच्या बळावर काम करित असताना भाऊंचा जनसंपर्क वाढत गेला.पुढे कौंटुंबिक कारणास्तव त्यांनी स्वेच्छानिवृत्ती घेतली व आदरणीय नाना वंजारे  अर्थात वडिलांचे कार्य पुढे नेण्याचे ठरविले.राजकीय पुढाऱ्याचा मुलगा पुढारी, डाॅक्टराचा मुलगा डाॅक्टर, इंजिनियर चा मुलगा इंजिनयर झाल्याचे अनेक दाखले समाजात सापडतील पण समाजसुधारकाचा मुलगा समाजसेवक झाल्याचे उदाहरण दुर्मिळच!या दूर्मीळातच भाऊंचा समावेश होतो.

सामाजिक व सहकार क्षेत्रातील कार्य :-

    स्वर्गीय नानांच्या विचाराप्रमाणे त्यांनी लांजा तालुक्यात ठप्प झालेल्या व बंद पडत आलेल्या संस्थांच्या पुनरूज्जीवनाचे काम सर्व नवीन सहका-यांना सोबत घेऊन केले.यामध्ये स्वर्गीय शिवाजीराव सावंत सहकारी कुक्कुटपालन या संस्थेला त्यांनी पुन्हा रूळावर आणले.

 स्वर्गीय नाना व नानींनी सुरु केलेल्या कुळकर्णी -काळे छात्रालयाची प्रगती मध्यंतरीच्या काळात मंदावली.हे लक्षात येताच भाऊ छात्रालयाबाबत क्रियाशील झाले.व छात्रालयाची घडी बसविण्याच्या कामाला गती असली.

लांजेकर शहरतील वर्धिष्णू संस्था असलेली लोकमान्य वाचनालयाचर पुनरूज्जीवन करुन स्वतः च्या तीनमजली वास्तूत ते वाचनालय जाईल इतकी त्याची प्रगती करण्याचे श्रेय भाऊंचेच!त्यांच्या क्रियाशील व रचनात्मक कार्यपद्धतीमुळे व्यापारी  संघटना लांजा, महिलाश्रम लांजा, दुग्ध सहकारी संस्था आदि संस्था आज सन्मानाने उभ्या असून आदर्शवत काम करित आहेत.

      

शैक्षणिक कार्य :-

      भाऊसाहेब वंजारे यांची सर्वात भरिव कामगिरी म्हणजे लांज्याच्या शैक्षणिक क्षेत्रात अग्रेसर राहिलेल्या सर्वात जुन्या अशा न्यू एज्युकेशन सोसायटी लांजेची त्यांनी पुनर्बांधणी केली.व त्याद्वारे न्यू इंग्लिश स्कूल व तुकाराम पुंडलिक शेट्ये कनिष्ठ महाविद्यालयाकडे लक्ष दिले.तेथील  विद्यार्थ्यांची वाढती संख्या व  अपुरे पडणारे वर्ग व भौतिक सुविधा लक्षात घेऊन कोणताही विद्यामंदिर शिक्षणापासून वंचित राहू नये म्हणून भाऊंनी आपल्या सहका-यांच्या साथीने प्रशालेच्या नव्या दोन इमारतींचे बांधकाम केले.

लांजा तालुक्यात पदवी शिक्षण देणारे वरिष्ठ महाविद्यालय नसल्याने अनेक विद्यार्थी उच्च शिक्षणापासून वंचित राहत होते.हि गैरसोय टाळण्यासाठी कला वाणिज्य विज्ञान महाविद्यालय लांजाच्या उभारणी साठी भाऊंनी आई स्वर्गीय नानींच्या इच्छेप्रमाणे पाच एकर जागा विनामोबदला देणगीदाखल दिली.व पुढे महाविद्यालयाच्या निर्मितीत जातीने लक्ष दिले.आपल्या बांधकाम क्षेत्रातील अनुभवाचा वापर त्याठिकाणी उपयोगात आणला.म्हणूनच आज या जागेत मुंबई विद्यापीठातील "उत्कृष्ट ग्रामीण महाविद्यालय " दिमाखदारपणे उभे आहे.व हजारो विद्यार्थी उच्च शिक्षण घेऊन स्वावलंबी व सुसंस्कृत बनले आहेत.

छंदोपासक भाऊ :- 

       सामाजिक व शैक्षणिक कामात सतत व्यस्त असणाऱ्या भाऊंनी आयुष्यभर अनेक छंद जोपासले.ऎंशीच्या उंबरठ्यावर असलेले भाऊ आजही सकाळी आपली बागकामेची आवड घराभोवती फळफुलांची झाडे लावून पुरवतात व त्यांच्या संवर्धनाकडेही लक्ष देतात.म्हणूनच भाऊंच्या परसबागेचे सौंदर्य पाहून त्यांच्या निवासस्थानी भेट देणाऱ्या प्रत्येकाचे मन प्रफुल्लित होते.ऎंशीच्या उंबरठ्यावर हि इतकं काम करण्याची प्रेरणा त्यांना त्यांच्या परसबागेतील फुलांचा सुगंध देत असावा असेही मनोमन न राहून वाटते.आमराईत उभारलेल्या वरिष्ठ महाविद्यालयातील वृक्षारोपण व सामाजिक वनीकरणाच्या उपक्रमातही भाऊ उत्साहाने सहभाग घेतात.

       दिसामाजी काही तरी लिहावे।

       प्रसंगी अखंडित वाचत जावे।।

  या उक्तीनुसार आजच्या धकाधक्कीच्या जीवनातही भाऊ नियमितपणे वाचन व लेखन हा छंद जोपासतात.जीवनाला समृद्ध करण्यासाठी नियमितपणे वाचन केले पाहिजे असे भाऊ महाविद्यालयीन तरूणांना आवर्जून सांगतात तेव्हा त्यामागची तळमळ दिसून येते.

     बदलत्या काळाबरोबर समाजासमोर नवे नवे प्रश्न उभे राहतात.आजच्या विभक्त कुटुंब पद्धतीच्या काळात वृद्धांचा प्रश्न प्रकर्षाने उभा आहे.आयुष्यभर कुटुंब व समाजासाठी झिजल्यानंतरही वार्धक्यात वृद्धाश्रमाची वाट धराव्या लागणाऱ्यांची संख्या आज वाढत आहे.अशा वृद्धांनी आयुष्याच्या उत्तरार्धात सुखा -समाधानाने जगावे यासाठी भाऊंनी लांजा शहरात सुखसुविंधानी युक्त असलेले  नाना -नानी शांतीनिवासाची स्थापना केली आहे.

       मानव जातीवर उदात्त श्रद्धा असलेल्या व्रतस्थ भाऊंचे निराळेपण त्यांच्या अशा निस्वार्थी, निस्पृह कार्यातून अधिकच ठळक होऊन नव्या पिढिसमोर प्रेरक व्यक्तिमत्व म्हणून पुढे आले आहे.आज वयाच्या ७९ व्या वर्षीही कामाचा जबरदस्त उरक असलेल्या भाऊंनी संपर्कात येणाऱ्या प्रत्येकावर आपली कुशाग्र बुद्धिमत्ता, तत्वनिष्ठा,सदाचारी सात्विक जीवनाची मुद्रा उमटवली आहे.त्यामुळेच त्यांच्या आजवरच्या कार्याचा गौरव म्हणून भाऊंचा अमृतमहोत्सवी वाढदिवस लांजावासीयांनी मोठ्या उत्साहात सन २०१६ मध्ये साजरा केला होता.भाऊंच्या कार्याविषयी आदर व कृतज्ञता बाळगणाऱ्या आम्हा सर्वांच्या भावनेचा तो आदर होता.

       एकूणच आपल्या निरपेक्ष कार्याने लांजा नगरीचे आधारवड ठरलेल्या ,जनांच्या आनंदात रमलेल्या श्रीराम सदाशिव उर्फ भाऊसाहेब वंजारे यांना दीर्घायुष्य लाभो व पुढील आयुष्य आनंददायी निरामयी जावो, हिच शुभकाना!

   श्री विजय हटकर,

       लांजा.

8806635017