पुणे तिथे काय उणे
स्पेशल ट्रिप ब्लाॅग
थेट पुण्यातून..
    (विजय हटकर)
🚍🚍🚍🚍🚍🚍🇮🇳🎯
 ब्लाॅग ०३
महानगरातली निसर्गाई-
कात्रज सर्पोद्यान.
⛳⛳⛳⛳⛳⛳⛳⛳
      प्रत्येक माणसाला कोणत्या ना कोणत्या गोष्टीची भिती हि वाटत असतेच. कुणाला पाण्यात उतरण्याची, कुणाला अंधाराची तर कुणाला चक्क झुरळाचीही भिती वाटते.माझ्याबाबतीत सांगायचे झालं तर मला सरपटणा-या प्राण्यांची खासकरून सापांची भिती वाटते.आजकाल सापांविषयी मोठ्या प्रमाणात जनजागृती होऊन सुद्धा मला मात्र विषारी व बिनविषारी साप ओळखत येत नाहीत,कारण कोणताही साप दिसला तरी माझी बोबडिच वळते.असे असताना पुणे सहलीत आपल्यालाच कात्रजचे सर्पोद्यान पहायचे आहे असे माझे सहकारी शिक्षक श्री आनंद भागवत यांनी सांगताच सुरवातीला मला फार टेन्शनच  आले होते पण या संग्रहालयात असलेले प्राणी बंदिस्त असून संग्रहालयात येणा-या पर्यटकांसाठि ते  सुरक्षित आहे असे सांगताच मि नाहि होय नाहि होय करत होकार दिला.आजच्या घडिला पुणे हे भारतातील सर्वात मोठे सहाव्या क्रमांकाचे महानगर असून येथील मोठ मोठाल्या इमारतीच्या, सिमेंटच्या जंगलात कात्रज सर्पोद्यानाच्या माध्यमातून निसर्ग नवलाई सुद्धा जतन केली आहे हे विशेष.
         केतकावली येथील प्रतिबालाजीचे मंदिर पाहुन आम्हि सर्व पुणे -सातारा महामार्गावर भारती विद्यापीठाजवळिल कात्रज सर्पोद्यान येथे साडे बाराच्या सुमारास पोहचलो.हे  सर्पोद्यान सन १९८६ मध्ये निलमकुमार खैरे यांनी सरपटणा-या प्राण्यांचे संरक्षण व या  प्राण्यांविषयी समाजात जनजागृती व्हावी या हेतुने वसविले.पुढे इ.स.१९९९ मध्ये या सर्पोद्यानाचा राजीव गांधी प्राणी संग्रहालय व वन्य प्राणी संशोधन केंद्रात समावेश केला गेला.जे की पुणे महानगरपालिकेतर्फे व्यवस्थापित केले जाते.आम्हि सर्वांनी इथे जाताच सुंदर लक्षवेधक  प्रवेशदारात एक एकत्रित छायाचित्र काढले. व संग्रहालय पहायला सुरवात केली.
यंदाच्या एप्रिल महिन्यात या संग्रहालयाला सुमारे दिड लाख पर्यटकांनी भेट दिल्याची माहिती गेटवरील कर्मचाऱ्याकडून  मिळताच संग्रहालय अभ्यासपूर्ण पाहिले पाहिजे हे ठरविले.पुस्तके व डिस्कवरि इंडिया सारख्या चॅनेल्सवर दिसणारे विविध वन्यप्राणी प्रत्यंचा बघायला मिळणार यामुळे आमच्या  का‌लेजचे विद्यार्थी मात्र भलतेच उत्सुक झाले होते.संग्रहालयात विविध प्रकारचे विषारी -बिनविषारी साप,मगर, सुसर,कासव,वाघ,सिंह,बिबट्या, हत्ती,काळवीट,अस्वल,मोर, कोल्हा,गरुड,गिधाड,बार्किंग डीअर, चारशिंगा,चिंकारा,स्पाॅटेड डीअर,नीलगाय, आदि विविध प्राणी पहायला मिळाल्याने मुलांना खुप आनंद झाला.संग्रहालयातील ०९फूट लांबीचा अजगर, व किंग कोब्रा पाहून सारी मुले  अरे बापरे म्हणत स्तंभित झाली .
           संग्रहालयाचा आवार फार मोठा असून व्यवस्थित पणे ते फिरण्यासाठी निदान तीन तासाचा कालावधी आवश्यक आहे पण सहलीत अन्य ठिकाणेहि पाहायची असल्याने  आम्ही दिडतास निश्चित केला होता. कात्रज चे १६५ एकरात विस्तारलेले प्राणी संग्रहालय पाहताना पर्यटकांचा वेळ वाचावा यासाठी बॅटरी आॅपरेटेड गाड्यांची व्यवस्था इथे केलेली आहे. या अशा सुंदर गाड्या पाहुन आम्हा सर्वांना आम्हि जणु काहि विदेशातीलच एखाद्या प्राणी संग्रहालयात आहोत की काय असेच वाटत होते.या संग्रहालयातील आणखी एक चांगली गोष्ट निदर्शनास आली ती म्हणजे इतर पर्यटनस्थळि दिसणारा प्लॅस्टिकचा कचरा  (बाॅटल्स,रॅपर्स,पिशव्या) इथे दिसत नाही.संग्रहालयाच्या सुरक्षिततेसाठि अनेक ठिकाणी लावलेले सी.सी.टीव्ही.कॅमेरे पाहून बरे वाटले कारण काहि पर्यटक प्राण्यांशी चुकीचे वर्तन करतात.त्याला यामुळे अाळा बसेल.प्राणी संग्रहालयातील विविध ठिकाणी प्राणी व्यवस्था व त्यांचे आकर्षक माहिती फलकामुळे गाईडची आवश्यकताच वाटली नाही.मुले स्वत:च ते फलक वाचून नव्या माहितीचा जणु खजिनाच हाती लागल्याच्या आविर्भावात आम्हालाहि ते दाखवित होते.
या ठिकाणी  प्राणी व पक्ष्यांच्या संवर्धनासाठी राबविण्यात येणाऱ्या "मैत्री करूया प्राणीसंग्रहालयाशी","वन्यजीव सप्ताह,उन्हाळी शिबीर,ओळख प्राणीसंग्रहालयाची,झू बियोंड द बाॅनड्री, वनमहोत्सव आदि विविध उपक्रमांची माहिती सहकारी शिक्षक श्री आनंद भागवत सर यांनी मुलांना यावेळी दिली.
          विकासाच्या नावाने पर्वावरणाचा  ढासळत असलेला  समतोल,वाढत चाललेले ग्लोबल वार्मिंग,आपल्या भवतालात मोठ्या संख्येने दिसणा-या प्राणी -पक्ष्यांच्या संख्येत लक्षणीय झालेली घट आदि प्रश्नांचा वेध  प्राणी संग्रहालय फेरिने मुलांना घेता आला.पण पुण्यासारख्या सिमेंटच्या महानगरात सुद्धा निसर्गाची नवलाई आस्थेने जपली जात आहे व त्यातून विद्यार्थी ,पर्यटक व नागरिक यांमध्ये जनजागृती केली जातेय याचे समाधान वाटले.प्राणी व पक्षी संवर्धनासाठि काय काय करता येऊ शकते याबाबतच्या जाणीवा महानगरातील निसर्गाई असलेल्या कात्रज सर्पोद्यानात जाऊन नक्कीच विस्तारित झाल्या हे निश्चित.
     श्री विजय हटकर
      श्री आनंद भागवत
🙏🏻🙏🏻🙏🏻🙏🏻🙏🏻🙏🏻🙏🏻🙏🏻
क्रमश...